摘要
氢气的燃烧热值高(285.8 kJ/mol),且燃烧时只生成水不生成任何污染物,被认为是理想的能源载体。模拟自然界光合作用系统活性中心的结构和功能,利用光催化分解水制取氢气是将太阳能转换为化学能的重要方式,也是人工光合成的重要内容。本文对近年来国内外人工光合成制氢领域取得的重要进展进行了总结,并对人工光合成制氢的发展趋势和前景进行了展望。
Hydrogen(H_2) gas acquires a high combustion calorific value(285.8 kJ/mol) and only produces water during combustion, so it is considered as an ideal energy carrier. Photocatalytic H_2 evolution from water by simulating the structure and function of active center in natural photosynthesis is not only an important way to convert solar light into chemical energy but also an essential part of artificial photosynthesis. Here, we summarize the recent major progress of this field and forecast the development and potential applications of artificial photosynthetic H_2 production in the near future.
引文
[1] Kim J H, Nam D H, Park C B. Curr. Opin. Biotechnol., 2014, 28: 1.
[2] Lazarides T, Delor M, Sazanovich I V, McCormick T M, Georgakaki I, Charalambidis G, Weinstein J A, Coutsolelos A G. Chem. Commun., 2014, 50: 521.
[3] Leung C F, Ng S M, Ko C C, Man W L, Wu J S, Chen L J, Lau T C. Energy. Environ. Sci., 2012, 5: 7903.
[4] Khnayzer R S, Thoi V S, Nippe M, King A E, Jurss J W, El Roz K A, Long J R, Chang C J, Castellano F N. Energy. Environ. Sci., 2014, 7: 1477.
[5] Martindale B C M, Hutton G A M, Caputo C A, Reisner E. J. Am. Chem. Soc., 2015, 137: 6018.
[6] Porcher J P, Fogeron T, Gomez-Mingot M, Derat E, Chamoreau L M, Li Y, Fontecave M. Angew. Chem. Int. Ed., 2015, 54: 14090.
[7] Lazarides T, McCormick T, Du P W, Luo G G, Lindley B, Eisenberg R. J. Am. Chem. Soc., 2009, 131: 9192.
[8] Le T T, Akhtar M S, Park D M, Lee J C, Yang O B. Appl. Catal. B-Environ., 2012, 111: 397.
[9] Hartley C L, DiRisio R J, Screen M E, Mayer K J, McNamara W R. Inorg. Chem., 2016, 55: 8865.
[10] Guo L, Yang Z, Marcus K, Li Z, Luo B, Zhou L, Wang X, Du Y, Yang Y. Energy. Environ. Sci., 2018, 11: 106.
[11] Han Q, Cheng Z H, Wang B, Zhang H M, Qu L T. ACS Nano., 2018, 12: 5221.
[12] Hao X Q, Jin Z L, Yang H, Lu G X, Bi Y P. Appl. Catal. B-Environ., 2017, 210: 45.
[13] Pachfule P, Acharjya A, Roeser J, Langenhahn T, Schwarze M, Schomacker R, Thomas A, Schmidt J. J. Am. Chem. Soc., 2018, 140: 1423.
[14] Quo Q, Liang F, Gao X Y, Gan Q C, Li X B, Li J, Lin Z S, Tung C H, Wu L Z. ACS Catal., 2018, 8: 5890.
[15] Sandroni M, Gueret R, Wegner K D, Reiss P, Fortage J, Aldakov D, Collomb M N. Energy. Environ. Sci., 2018, 11: 1752.
[16] Zeng D Q, Xu W J, Ong W J, Xu J, Ren H, Chen Y Z, Zheng H F, Peng D L. Appl. Catal. B-Environ., 2018, 221: 47.
[17] Chen X B, Liu L, Yu P Y, Mao S S. Science., 2011, 331: 746.
[18] Liu G, Yin L C, Wang J Q, Niu P, Zhen C, Xie Y P, Cheng H M. Energy. Environ. Sci., 2012, 5: 9603.
[19] Xiao M, Luo B, Lyu M Q, Wang S C, Wang L Z. Adv. Energy Mater., 2018, 8: 180:2820.
[20] Lubner C E, Knorzer P, Silva P J, Vincent K A, Happe T, Bryant D A, Golbeck J H. Biochemistry., 2010, 49: 10264.
[21] Brown K A, Wilker M B, Boehm M, Dukovic G, King P W. J. Am. Chem. Soc., 2012, 134: 5627.
[22] Greene B L, Joseph C A, Maroney M J, Dyer R B. J. Am. Chem. Soc., 2012, 134: 11108.
[23] Brown K A, Dayal S, Ai X, Rumbles G, King P W. J. Am. Chem. Soc., 2010, 132: 9672.
[24] Brown K A, Song Q, Mulder D W, King P W. ACS Nano, 2014, 8: 10790.
[25] Caputo C A, Gross M A, Lau V W, Cavazza C, Lotsch B V, Reisner E. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2014, 53: 11538.
[26] Caputo C A, Wang L, Beranek R, Reisner E. Chem. Sci., 2015, 6: 5690.
[27] Chica B, Wu C H, Liu Y, Adams M W W, Lian T Q, Dyer R B. Energy. Environ. Sci., 2017, 10: 2245.
[28] Peters J W, Lanzilotta W N, Lemon B J, Seefeldt L C. Science, 1998, 282: 1853.
[29] Nicolet Y, Piras C, Legrand P, Hatchikian C E, Fontecilla-Camps J C. Structure, 1999, 7: 13.
[30] Cao W N, Wang F, Wang H Y, Chen B, Feng K, Tung C H, Wu L Z. Chem. Commun., 2012, 48: 8081.
[31] Jian J X, Ye C, Wang X Z, Wen M, Li Z J, Li X B, Chen B, Tung C H, Wu L Z. Energy. Environ. Sci., 2016, 9: 2083.
[32] Wang F, Wang W G, Wang X J, Wang H Y, Tung C H, Wu L Z. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2011, 50: 3193.
[33] Wang F, Wang W G, Wang H Y, Si G, Tung C H, Wu L Z. ACS. Catal., 2012, 2: 407.
[34] Gloaguen F, Lawrence J D, Rauchfuss T B. J. Am. Chem. Soc., 2001, 123: 9476.
[35] Song L C, Tang M Y, Su F H, Hu Q M. Angew. Chem. Int. Ed., 2006, 45: 1130.
[36] Song L C, Wang L X, Tang M Y, Li C G, Song H B, Hu Q M. Organometallics., 2009, 28: 3834.
[37] Na Y, Wang M, Pan J X, Zhang P, Akermark B, Sun L C. Inorg. Chem., 2008, 47: 2805.
[38] Kluwer A M, Kapre R, Hartl F, Lutz M, Spek A L, Brouwer A M, van Leeuwen P W N M, Reek J N H. Proc. Natl. Acad. Sci. USA., 2009, 106: 10460.
[39] Wang W G, Wang F, Wang H Y, Si G, Tung C H, Wu L Z. Chem. Asian J., 2010, 5: 1796.
[40] Wang H Y, Si G, Cao W N, Wang W G, Li Z J, Wang F, Tung C H, Wu L Z. Chem. Commun., 2011, 47: 8406.
[41] Wen F Y, Wang X L, Huang L, Ma G J, Yang J H, Li C. ChemSusChem., 2012, 5: 849.
[42] Li C B, Li Z J, Yu S, Wang G X, Wang F, Meng Q Y, Chen B, Feng K, Tung C H, Wu L Z. Energy. Environ. Sci., 2013, 6: 2597.
[43] Jian J X, Liu Q, Li Z J, Wang F, Li X B, Li C B, Liu B, Meng Q Y, Chen B, Feng K, Tung C H, Wu L Z. Nat. Commun., 2013, 4: 2695.
[44] Wang F, Liang W J, Jian J X, Li C B, Chen B, Tung C H, Wu L Z. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2013, 52: 8134.
[45] Wen M, Li X B, Jian J X, Wang X Z, Wu H L, Chen B, Tung C H, Wu L Z. Sci. Rep., 2016, 6: 29851.
[46] Gimbert-Surinach C, Albero J, Stoll T, Fortage J, Collomb M N, Deronzier A, Palomares E, Llobet A. J. Am. Chem. Soc., 2014, 136: 7655.
[47] Yuan Y J, Chen D Q, Xiong M, Zhong J S, Wan Z Y, Zhou Y, Liu S, Yu Z T, Yang L X, Zou Z G. Appl. Catal. B-Environ., 2017, 204: 58.
[48] Lv H J, Ruberu T P A, Fleischauer V E, Brennessel W W, Neidig M L, Eisenberg R. J. Am. Chem. Soc., 2016, 138: 11654.
[49] Han Z, Qiu F, Eisenberg R, Holland P L, Krauss T D. Science, 2012, 338: 1321.
[50] Li Z J, Li X B, Wang J J, Yu S, Li C B, Tung C H, Wu L Z. Energy. Environ. Sci., 2013, 6: 465.
[51] Li Z J, Fan X B, Li X B, Li J X, Ye C, Wang J J, Yu S, Li C B, Gao Y J, Meng Q Y, Tung C H, Wu L Z. J. Am. Chem. Soc., 2014, 136: 8261.
[52] Li X B, Gao Y J, Wang Y, Zhan F, Zhang X Y, Kong Q Y, Zhao N J, Guo Q, Wu H L, Li Z J, Tao Y, Zhang J P, Chen B, Tung C H, Wu L Z. J. Am. Chem. Soc., 2017, 139: 4789.
[53] Liu M, Chen Y, Su J, Shi J, Wang X, Guo L J. Nat. Energy., 2016, 1: 16151.
[54] Wu L Z, Chen B, Li Z J, Tung C H. Acc. Chem. Res., 2014, 47: 2177.
[55] Pan C, Takata T, Nakabayashi M, Matsumoto T, Shibata N, Ikuhara Y, Domen K. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2015, 54: 2955.
[56] Maeda K, Takata T, Hara M, Saito N, Inoue Y, Kobayashi H, Domen K. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 8286.
[57] Mu L C, Zhao Y, Li A L, Wang S Y, Wang Z L, Yang J X, Wang Y, Liu T F, Chen R T, Zhu J, Fan F T, Li R G, Li C. Energy. Environ. Sci., 2016, 9: 2463.
[58] Wang B, Shen S H, Guo L J. ChemCatChem., 2016, 8: 798.
[59] Wang D A, Hisatomi T, Takata T, Pan C S, Katayama M, Kubota J, Domen K. Angew. Chem. Int. Ed., 2013, 52: 11252.
[60] Takata T, Pan C S, Nakabayashi M, Shibata N, Domen K. J. Am. Chem. Soc., 2015, 137: 9627.
[61] Bard A J. J. Photochem., 1979, 10: 59.
[62] Abe R, Sayama K, Domen K, Arakawa H. Chem. Phys. Lett., 2001, 344: 339.
[63] Maeda K, Higashi M, Lu D L, Abe R, Domen K. J. Am. Chem. Soc., 2010, 132: 5858.
[64] Liu J, Ke J, Li Y, Liu B J, Wang L D, Xiao H N, Wang S B. Appl. Catal. B-Environ., 2018, 236: 396.
[65] Abe R, Shinmei K, Koumura N, Hara K, Ohtani B. J. Am. Chem. Soc., 2013, 135: 16872.
[66] Wang W, Chen J, Li C, Tian W. Nat. Commun., 2014, 5: 4647.
[67] Zhu M, Sun Z, Fujitsuka M, Majima T. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2018, 57: 2160.
[68] Wang Q, Hisatomi T, Jia Q X, Tokudome H, Zhong M, Wang C Z, Pan Z H, Takata T, Nakabayashi M, Shibata N, Li Y B, Sharp I D, Kudo A, Yamada T, Domen K. Nat. Mater., 2016, 15: 611.
[69] Wang Q, Hisatomi T, Suzuk Y, Pan Z, Seo J, Katayama M, Minegishi T, Nishiyama H, Takata T, Seki K, Kudo A, Yamada T, Domen K. J. Am. Chem. Soc., 2017, 139: 1675.
[70] Fujishima A, Honda K. Nature, 1972, 238: 37.
[71] Mersch D, Lee C Y, Zhang J Z, Brinkert K, Fontecilla-Camps J C, Rutherford A W, Reisner E. J. Am. Chem. Soc., 2015, 137: 8541.
[72] Wang W, Wang H, Zhu Q, Qin W, Han G, Shen J R, Zong X, Li C. Angew. Chem. Int. Ed., 2016, 55: 9229.
[73] Li Z, Wang W, Ding C, Wang Z, Liao S, Li C. Energy. Environ. Sci., 2017, 10: 765.
[74] Sivula K, Zboril R, Le Formal F, Robert R, Weidenkaff A, Tucek J, Frydrych J, Graetzel M. J. Am. Chem. Soc., 2010, 132: 7436.
[75] Kment S, Schmuki P, Hubicka Z, Machala L, Kirchgeorg R, Liu N, Wang L, Lee K, Olejnicek J, Cada M, Gregora I, Zboril R. ACS Nano, 2015, 9: 7113.
[76] Luo Z, Li C, Liu S, Wang T, Gong J. Chem. Sci., 2017, 8: 91.
[77] Tang P, Xie H, Ros C, Han L, Biset-Peiro M, He Y, Kramer W, Rodriguez A P, Saucedo E, Galan-Mascaros J R, Andreu T, Morante J R, Arbiol J. Energy. Environ. Sci., 2017, 10: 2124.
[78] Seabold J A, Choi K S. J. Am. Chem. Soc., 2012, 134: 2186.
[79] Kim T W, Choi K S. Science, 2014, 343: 990.
[80] Gao X, Li J, Du R, Zhou J, Huang M Y, Liu R, Li J, Xie Z, Wu L Z, Liu Z, Zhang J. Adv Mater., 2017, 29: 1605308.
[81] Oh K, Meriadec C, Lassalle-Kaiser B, Dorcet V, Fabre B, Ababou-Girard S, Joanny L, Gouttefangeas F, Loget G. Energy. Environ. Sci., 2018, 11: 2590.
[82] Kenney M J, Gong M, Li Y, Wu J Z, Feng J, Lanza M, Dai H. Science, 2013, 342: 836.
[83] Mayer M T, Du C, Wang D. J. Am. Chem. Soc., 2012, 134: 12406.
[84] Chandra D, Saito K, Yui T, Yagi M. Angew Chem. Int. Ed., 2013, 52: 12606.
[85] Ma M, Zhang K, Li P, Jung M S, Jeong M J, Park J H. Angew Chem. Int. Ed., 2016, 55: 11819.
[86] Solarska R, Bienkowski K, Zoladek S, Majcher A, Stefaniuk T, Kulesza P J, Augustynski J. Angew Chem. Int. Ed., 2014, 53: 14196.
[87] Li X B, Tung C H, Wu L Z. Nat. Rev. Chem., 2018, 2: 160.
[88] Nann T, Ibrahim S K, Woi P M, Xu S, Ziegler J, Pickett C J. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2010, 49: 1574.
[89] Wu H L, Li X B, Tung C H, Wu L Z. Adv. Sci., 2018, 5: 1700684.
[90] Liu B, Li X B, Gao Y J, Li Z J, Meng Q Y, Tung C H, Wu L Z. Energy. Environ. Sci., 2015, 8: 1443.
[91] Li X B, Liu B, Wen M, Gao Y J, Wu H L, Huang M Y, Li Z J, Chen B, Tung C H, Wu L Z. Adv. Sci., 2016, 3: 1500282.
[92] Li J, Gao X, Liu B, Feng Q L, Li X B, Huang M Y, Liu Z F, Zhang J, Tung C H, Wu L Z. J. Am. Chem. Soc., 2016, 138: 3954.
[93] Pan L F, Kim J H, Mayer M T, Son M K, Ummadisingu A, Lee J S, Hagfeldt A, Luo J S, Gratzel M. Nature Catalysis., 2018, 1: 412.
[94] Meng Q Y, Zhong J J, Liu Q, Gao X W, Zhang H H, Lei T, Li Z J, Feng K, Chen B, Tung C H, Wu L Z. J. Am. Chem. Soc., 2013, 135: 19052.
[95] Zhong J J, Meng Q Y, Liu B, Li X B, Gao X W, Lei T, Wu C J, Li Z J, Tung C H, Wu L Z. Org. Lett., 2014, 16: 1988.
[96] Chen B, Wu L Z, Tung C H. Acc. Chem. Res., 2018, 51: 2512.
[97] Wu C J, Meng Q Y, Lei T, Zhong J J, Liu W Q, Zhao L M, Li Z J, Chen B, Tung C H, Wu L Z. ACS Catal., 2016, 6: 4635.
[98] Zhang G, Liu C, Yi H, Meng Q, Bian C, Chen H, Jian J X, Wu L Z, Lei A. J. Am. Chem. Soc., 2015, 137: 9273.
[99] Yang Q, Zhang L, Ye C, Luo S, Wu L Z, Tung C H. Angew Chem. Int. Ed., 2017, 56: 3694.
[100] Zheng Y W, Chen B, Ye P, Feng K, Wang W, Meng Q Y, Wu L Z, Tung C H. J. Am. Chem. Soc., 2016, 138: 10080.
[101] Zheng Y W, Ye P, Chen B, Meng Q Y, Feng K, Wang W, Wu L Z, Tung C H. Org. Lett., 2017, 19: 2206.
[102] Li X B, Li Z J, Gao Y J, Meng Q Y, Yu S, Weiss R G, Tung C H, Wu L Z. Angew. Chem. Int. Ed., 2014, 53: 2085.
[103] Zhao L M, Meng Q Y, Fan X B, Ye C, Li X B, Chen B, Ramamurthy V, Tung C H, Wu L Z. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2017, 56: 3020.
[104] Chai Z G, Zeng T T, Li Q, Lu L Q, Xiao W J, Xu D S. J. Am. Chem. Soc., 2016, 138: 10128.
[105] Liu H, Xu C Y, Li D D, Jiang H L. Angew. Chem. Int. Ed., 2018, 57: 5379.
[106] Wang J J, Li Z J, Li X B, Fan X B, Meng Q Y, Yu S, Li C B, Li J X, Tung C H, Wu L Z. ChemSusChem., 2014, 7: 1468.
[107] Han G Q, Jin Y H, Burgess R A, Dickenson N E, Cao X M, Sun Y J. J. Am. Chem. Soc., 2017, 139: 15584.
[108] Kasap H, Achilleos D S, Huang A, Reisner E. J. Am. Chem. Soc., 2018, 140: 11604.