明珠家族佐领承袭初探——以明珠二世孙瞻岱满文奏折为中心的考察
|
摘要
康熙朝大学士明珠出自满洲著姓叶赫纳喇氏。分析乾隆二年十月明珠二世孙瞻岱的一份满文奏折,探讨明珠家族佐领承袭的背景、过程及变化,可以发现明珠一支在康、雍、乾三朝的势力消长。从根本上说,满洲著姓叶赫纳喇氏王系内部主要二支裔围绕佐领继承权展开的纷争,与康雍乾祖孙三代皇帝一向注重笼络满洲世家大族的既定国策是分不开的。
Grand Secretary Mingzhu in the Qing Dynasty was born from Yehnara family of Manchu.This paper makes an analysis of a Manchu memorial to the emperor written by Zhandai,Mingzhu's greatgrandson in October of the second year of Emperor Qianlong's reign and discusses the background,process and change of Mingzhu family 's inheritance of official post. The findings show the growth and decline of Mingzhu family 's power in the reigns of Emperor Kangxi,Emperor Yongzheng and Emperor Qianlong.Basically,in Yehnara's family of Manchu,there were disputes over the right to succession of official post between two main branches,which is related with the established national policy of three generations of emperor in the Qing Dynasty to win the support of Manchu big families.
Grand Secretary Mingzhu in the Qing Dynasty was born from Yehnara family of Manchu.This paper makes an analysis of a Manchu memorial to the emperor written by Zhandai,Mingzhu's greatgrandson in October of the second year of Emperor Qianlong's reign and discusses the background,process and change of Mingzhu family 's inheritance of official post. The findings show the growth and decline of Mingzhu family 's power in the reigns of Emperor Kangxi,Emperor Yongzheng and Emperor Qianlong.Basically,in Yehnara's family of Manchu,there were disputes over the right to succession of official post between two main branches,which is related with the established national policy of three generations of emperor in the Qing Dynasty to win the support of Manchu big families.
引文
[1]关康.清代优异世管佐领考---以阿什达尔汗家族佐领为中心[J].民族研究,2017,(2).
[2]薛柏成.叶赫那拉氏家族史研究[M].长春:吉林文史出版社,2005.
[3][日]鈴木真.康熙朝における近臣たち-「内務府系氏族」について-[J].社会文化史学,2007第49号.
[4][日]杉山清彦,N·哈斯巴根(吴忠良译).八旗旗王制的成立[J].吉林师范大学学报(人文社会科学版),2016,(5).
[5]杜家骥.清代满族家谱的史料价值及利用[J].吉林师范大学学报(人文社会科学版),2016,(5);雷炳炎.清代社会八旗贵族世家势力研究[M].北京:中国社会科学出版社,2016.
[6](清)崇秀等.正白旗满洲叶赫纳喇氏宗谱[M].北京图书馆藏家谱丛刊·民族卷(第37册),北京:北京图书馆出版社,2003.
[7]李治亭.序[A].薛柏成.叶赫那拉氏家族史研究[M].长春:吉林文史出版社,2005.
[8]世宗宪皇帝上谕八旗(卷二)[M].清文渊阁四库全书本.
[9](清)鄂尔泰等.八旗通志(第一册)[M].长春:东北师范大学出版社,1985:54.
[10](清)王鸿绪.皇清诰授光禄大夫议政内大臣前太子太师礼部尚书武英殿大学士明公墓志铭[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[C].北京:文津出版社,2000:27.
[11](清)王掞.皇清诰授光禄大夫经筵讲官起居注议政大臣都察院左都御史兼翰林院掌院学士事教习庶吉士管佐领事加七级谥文端揆公墓志铭[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].北京:文津出版社,2000:43.
[12](清)蒋廷锡.皇清诰授光禄大夫议政大臣散秩大臣兵部左侍郎正黄旗满洲副都统兼佐领事加五级永公墓志铭[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].北京:文津出版社,2000:65.
[13](清)赵殿最.皇清诰赠光禄大夫提督直隶总兵官都督同知管辖通省兵丁节制各镇富公神道碑文[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].文津出版社,2000:70.
[14](清)康熙帝.明珠及妻觉罗氏诰封碑[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].北京:文津出版社,2000:32.
(1)中国第一历史档案馆藏《军机处满文录副奏折》,03-0206-19。
(1)明珠之父倪迓汉名还有尼雅翰、尼雅哈、倪雅汉等写法,本文采用明珠、揆叙墓志上的写法,称倪迓汉。
(2)明珠家族之富从其管家安氏的家世和家事也可体现出来,参见刘小萌师:《旗籍朝鲜人安氏的家世与家事》,《清史研究》,2013年第4期。
(3)关于永福身世和生平,参见拙文:《皇室与权门夹缝中的宿命:明珠之孙永福生平考》,《黑龙江民族丛刊》2018年第6期。
(1)这一点日本学者鈴木真曾根据史料在论文《康煕朝における近臣たち》(《社会文化史学》,第四十九号,2007年3月)作出推测,认为明珠之父倪迓汉可能曾入包衣佐领,明珠可能出身于包衣佐领。而瞻岱奏折直接明确了这一点:倪迓汉及明珠出身包衣佐领,直到康熙六年才拔出包衣籍。
(2)满文taidzu dergi hūwangdi yehe be gajiha manggi. Delger be ujifi. ashan i hafan 2angnafi. yehe bai niyalma be juwe niru banjibufi enculebuhe. emu niru be Delger i ahūngga jui Nancu de bo2obufi. ne Delger i ilaci jalan i omolo Demin de bo2obuhabi. emu niru be jacin jui Solho de bo2obuhaci. jakūn mudan gemu Delger i juse omosi bo2obuha…da niru enculebuhe fonde Niyagan i gebu akū.
(3)满文amban be baicaci. yargiyan kooli de yehe gurun be dailame efulefi. Demin sei da mafa Delger be ujime sehe. umai Jandai sei da mafa Niyagan be ujihe sehe ba akū. ere niru daci Delger i jui Nancu de enculebuhe niru inu. umai Niyagan i gebu akū.
(4)“嗣后佐领令专管时,未列名是实”。满文amala niru enculeburede. gebu akūngge yargiyan.
(1)参见《清实录》康熙十年十月壬申条,康熙十四年十月乙卯条。
(2)满文tebici ere niru unenggi meni Delger mafa gūwa baci haha gajime dahame jifi banjibuha niru ojoro. embici beye fa22aha gong de bo2obuha niru oci. Niyagan mafa de ubu akūngge giyan. ere niru kemuni yehe i niyalma be banjibuha niru. dade Delger Niyagan banjiha ahūn deo.gemu meni emu Gintasi mafai jui. tebici ama i boigon be damu ahūngga jui de ubu bi. ajige jui de ubu akūmujanggo.
(1)满文elhe taifin i dehi duici aniya juwan biyade. Delger i jai jalan i omolo nirui janggin bese nimekulehe seme nakaha manggi. erei oronde nirui janggin sindara de. Niyagan i omolo Kui Fang be suwaliyame dosimbufi. beye be tuwabume wesimbuhede 2engdzu gosin hūwangdi i hese. ese i nirui da turgun be bi gemu sambi. Kui Fang be sindaci. ere niru urhūmbi. ne Mingju emu niru bo2oro be dahame. Mujan Udan se juse omosi ci. ere niru be aljabuci ojorakū. Mujan i omolo Beki be sinida sehebi. elhe taifin i susai nadaci aniya duin biyade. nirui janggin Beki i oronde nirui janggin sindara jalin wesimbuhede. 2engdzu gosin hūwangdi i hese. udu jadagalacibe. jingkini enen Bese be sinda sehebe gingguleme dahafi. gemu dangse de ejehebi.
(2)满文hūwaliyasun tob i jai aniya duin biyade. bese i oronde. nirui janggin sindara de Niyagan i jai jalan i omolo yūng2eo tesu gūsai meiren i janggin ofi. umai elhe taifin i dehi duici aniya 2engdzu gosin hūwangdi i hese be wesimbuhe jedzi de arahakū. nirui sekiyen de. Niyagan i gebu be nonggifi. geli ini gargan i ahūta deote jusei gebu be arafi tuwabume wesimbure jakade. niru be Niyagan i ilaci jalan i omolo Jandai de bo2obuhabi.
(1)满文Niyagan i juse omosi daci booi nirude bifi. amala tucibuhe babe. gemu wesimbuhe jedzi de arahakū. hūlhidame niru sekiyen de taidzu dergi hūwangdi yehe be gaiha manggi. Delger Niyagan be ujifi. yehe niyalma be juwe niru banjibufi. enculebuhe seme arafi. giyapu de geli Niyagan i omosi be suwaliyame gebu be faidafi tuwabume wesimbuhengge acahakūbi. esebe giyan i weile araci acambihe. damu Marsa dain de akūoho. Yun2eo. Lesibu. gemu nimeme akūoho be dahame. gisurerakūci tulgiyen.
(2)满文amban be bahaci. ne Jandai i oronde. nirui janggin sindarade yargiyan kooli ejehe songkoi Delger i omosi dorgide sonjofi tuwabume wesimbuki. Niyagan i omosi de ubu akūbe dahame. gebu faidara be nakaki. hese wasijiha manggi. amban be ilgame sonjofi. jakūn gūsai hafan sindara baita de dosimbufi. gaifi beyebe tuwabume wesimbufi sindaki sembi. erei jalin gingguleme wesimbuhe. hese be baimbi seme abkai wehiyehe i jai aniya uyun biyai juwan de wesimbuhe. hese saha sehe.
(3)满文Niyagan i jai jalan i omolo Yung2eo beye gūsai meiren i janggin de ertufi. Niyagan i gebu be holtome giyapu de nonggifi. jehena be dosimbure jakade. niru be teni Jandai de bo2obuha. geli Bese be sindarade. wasimbuha hese be nirui sekiyen de arahakūsehebi.
[2]薛柏成.叶赫那拉氏家族史研究[M].长春:吉林文史出版社,2005.
[3][日]鈴木真.康熙朝における近臣たち-「内務府系氏族」について-[J].社会文化史学,2007第49号.
[4][日]杉山清彦,N·哈斯巴根(吴忠良译).八旗旗王制的成立[J].吉林师范大学学报(人文社会科学版),2016,(5).
[5]杜家骥.清代满族家谱的史料价值及利用[J].吉林师范大学学报(人文社会科学版),2016,(5);雷炳炎.清代社会八旗贵族世家势力研究[M].北京:中国社会科学出版社,2016.
[6](清)崇秀等.正白旗满洲叶赫纳喇氏宗谱[M].北京图书馆藏家谱丛刊·民族卷(第37册),北京:北京图书馆出版社,2003.
[7]李治亭.序[A].薛柏成.叶赫那拉氏家族史研究[M].长春:吉林文史出版社,2005.
[8]世宗宪皇帝上谕八旗(卷二)[M].清文渊阁四库全书本.
[9](清)鄂尔泰等.八旗通志(第一册)[M].长春:东北师范大学出版社,1985:54.
[10](清)王鸿绪.皇清诰授光禄大夫议政内大臣前太子太师礼部尚书武英殿大学士明公墓志铭[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[C].北京:文津出版社,2000:27.
[11](清)王掞.皇清诰授光禄大夫经筵讲官起居注议政大臣都察院左都御史兼翰林院掌院学士事教习庶吉士管佐领事加七级谥文端揆公墓志铭[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].北京:文津出版社,2000:43.
[12](清)蒋廷锡.皇清诰授光禄大夫议政大臣散秩大臣兵部左侍郎正黄旗满洲副都统兼佐领事加五级永公墓志铭[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].北京:文津出版社,2000:65.
[13](清)赵殿最.皇清诰赠光禄大夫提督直隶总兵官都督同知管辖通省兵丁节制各镇富公神道碑文[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].文津出版社,2000:70.
[14](清)康熙帝.明珠及妻觉罗氏诰封碑[A].赵迅.纳兰成德家族墓志通考[M].北京:文津出版社,2000:32.
(1)中国第一历史档案馆藏《军机处满文录副奏折》,03-0206-19。
(1)明珠之父倪迓汉名还有尼雅翰、尼雅哈、倪雅汉等写法,本文采用明珠、揆叙墓志上的写法,称倪迓汉。
(2)明珠家族之富从其管家安氏的家世和家事也可体现出来,参见刘小萌师:《旗籍朝鲜人安氏的家世与家事》,《清史研究》,2013年第4期。
(3)关于永福身世和生平,参见拙文:《皇室与权门夹缝中的宿命:明珠之孙永福生平考》,《黑龙江民族丛刊》2018年第6期。
(1)这一点日本学者鈴木真曾根据史料在论文《康煕朝における近臣たち》(《社会文化史学》,第四十九号,2007年3月)作出推测,认为明珠之父倪迓汉可能曾入包衣佐领,明珠可能出身于包衣佐领。而瞻岱奏折直接明确了这一点:倪迓汉及明珠出身包衣佐领,直到康熙六年才拔出包衣籍。
(2)满文taidzu dergi hūwangdi yehe be gajiha manggi. Delger be ujifi. ashan i hafan 2angnafi. yehe bai niyalma be juwe niru banjibufi enculebuhe. emu niru be Delger i ahūngga jui Nancu de bo2obufi. ne Delger i ilaci jalan i omolo Demin de bo2obuhabi. emu niru be jacin jui Solho de bo2obuhaci. jakūn mudan gemu Delger i juse omosi bo2obuha…da niru enculebuhe fonde Niyagan i gebu akū.
(3)满文amban be baicaci. yargiyan kooli de yehe gurun be dailame efulefi. Demin sei da mafa Delger be ujime sehe. umai Jandai sei da mafa Niyagan be ujihe sehe ba akū. ere niru daci Delger i jui Nancu de enculebuhe niru inu. umai Niyagan i gebu akū.
(4)“嗣后佐领令专管时,未列名是实”。满文amala niru enculeburede. gebu akūngge yargiyan.
(1)参见《清实录》康熙十年十月壬申条,康熙十四年十月乙卯条。
(2)满文tebici ere niru unenggi meni Delger mafa gūwa baci haha gajime dahame jifi banjibuha niru ojoro. embici beye fa22aha gong de bo2obuha niru oci. Niyagan mafa de ubu akūngge giyan. ere niru kemuni yehe i niyalma be banjibuha niru. dade Delger Niyagan banjiha ahūn deo.gemu meni emu Gintasi mafai jui. tebici ama i boigon be damu ahūngga jui de ubu bi. ajige jui de ubu akūmujanggo.
(1)满文elhe taifin i dehi duici aniya juwan biyade. Delger i jai jalan i omolo nirui janggin bese nimekulehe seme nakaha manggi. erei oronde nirui janggin sindara de. Niyagan i omolo Kui Fang be suwaliyame dosimbufi. beye be tuwabume wesimbuhede 2engdzu gosin hūwangdi i hese. ese i nirui da turgun be bi gemu sambi. Kui Fang be sindaci. ere niru urhūmbi. ne Mingju emu niru bo2oro be dahame. Mujan Udan se juse omosi ci. ere niru be aljabuci ojorakū. Mujan i omolo Beki be sinida sehebi. elhe taifin i susai nadaci aniya duin biyade. nirui janggin Beki i oronde nirui janggin sindara jalin wesimbuhede. 2engdzu gosin hūwangdi i hese. udu jadagalacibe. jingkini enen Bese be sinda sehebe gingguleme dahafi. gemu dangse de ejehebi.
(2)满文hūwaliyasun tob i jai aniya duin biyade. bese i oronde. nirui janggin sindara de Niyagan i jai jalan i omolo yūng2eo tesu gūsai meiren i janggin ofi. umai elhe taifin i dehi duici aniya 2engdzu gosin hūwangdi i hese be wesimbuhe jedzi de arahakū. nirui sekiyen de. Niyagan i gebu be nonggifi. geli ini gargan i ahūta deote jusei gebu be arafi tuwabume wesimbure jakade. niru be Niyagan i ilaci jalan i omolo Jandai de bo2obuhabi.
(1)满文Niyagan i juse omosi daci booi nirude bifi. amala tucibuhe babe. gemu wesimbuhe jedzi de arahakū. hūlhidame niru sekiyen de taidzu dergi hūwangdi yehe be gaiha manggi. Delger Niyagan be ujifi. yehe niyalma be juwe niru banjibufi. enculebuhe seme arafi. giyapu de geli Niyagan i omosi be suwaliyame gebu be faidafi tuwabume wesimbuhengge acahakūbi. esebe giyan i weile araci acambihe. damu Marsa dain de akūoho. Yun2eo. Lesibu. gemu nimeme akūoho be dahame. gisurerakūci tulgiyen.
(2)满文amban be bahaci. ne Jandai i oronde. nirui janggin sindarade yargiyan kooli ejehe songkoi Delger i omosi dorgide sonjofi tuwabume wesimbuki. Niyagan i omosi de ubu akūbe dahame. gebu faidara be nakaki. hese wasijiha manggi. amban be ilgame sonjofi. jakūn gūsai hafan sindara baita de dosimbufi. gaifi beyebe tuwabume wesimbufi sindaki sembi. erei jalin gingguleme wesimbuhe. hese be baimbi seme abkai wehiyehe i jai aniya uyun biyai juwan de wesimbuhe. hese saha sehe.
(3)满文Niyagan i jai jalan i omolo Yung2eo beye gūsai meiren i janggin de ertufi. Niyagan i gebu be holtome giyapu de nonggifi. jehena be dosimbure jakade. niru be teni Jandai de bo2obuha. geli Bese be sindarade. wasimbuha hese be nirui sekiyen de arahakūsehebi.