摘要
铜离子在不同细胞生理过程中作为催化辅助因子起着很重要的作用,但是体内铜离子浓度出现异常也会导致疾病甚至死亡。与铜离子相比,汞离子是各种重金属污染物中最普遍、最危险的一种。因此,对它们高灵敏度、高选择性检测具有非常重要的意义。荧光探针法由于具有灵敏度高、快速便捷、可视化和原位无损检测等优点而成为Cu~(2+)与Hg~(2+)离子重要的检测手段之一。本文总结了近几年基于小分子Cu~(2+)和Hg~(2+)离子双识别荧光探针的设计合成、性能及其在分析方面的研究与最新进展,并展望了此类荧光探针未来的研究与发展方向。
Copper ions play very significant roles as catalytic cofactors in different cellular physiological processes. However, abnormal copper concentrations can also lead to disease and even death. Compared with copper ions, mercuric ions are the most prevalent and hazardous among various heavy metal pollutants owing to their notorious toxicity and bio-accumulation throughout the food chain. Therefore,it is very important to detect them with high sensitivity and selectivity. Fluorescence probe method has become one of the important detection means of Cu~(2+) and Hg~(2+) due to its advantages of high sensitivity, rapid and convenient, visualization and in-situ nondestructive detection. Herein, the design and synthesis of Cu~(2+) and Hg~(2+) ion double recognition fluorescence probes based on small molecules, and their performance and the latest research progress in analysis reported in recent years have been reviewed. The future research and developing trends of such fluorescent probes are prospected.
引文
[1] Fan J L, Hu M M, Zhan P, Peng X J. Chem. Soc. Rev., 2013, 42: 29.
[2] Li Y J, Liu T F, Liu H B, Tian M Z, Li Y L. Acc. Chem. Res., 2014, 47: 1186.
[3] Li Y J, Jia Z Y, Xiao S Q, Liu H B, Li Y L. Nat. Commun., 2016, 7.
[4] Domaille D W, Que E L, Chang C J. Nat. Chem. Biol., 2008, 4: 168.
[5] Carter K P, Young A M, Palmer A E. Chem. Rev., 2014, 114: 4564.
[6] Liu Z, He W, Guo Z. Chem. Soc. Rev., 2013, 42: 1568.
[7] Kim H N, Ren W X, Kim J S, Yoon J. Chem. Soc. Rev., 2012, 41: 3210.
[8] Aragay G, Pons J, Merkoci A. Chem. Rev., 2011, 111: 3433.
[9] Ono A, Togashi H. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2004, 43: 4300.
[10] Waggoner D J, Bartnikas T B, Gitlin J D. Neurobiol. Dis., 1999, 6: 221.
[11] Tapia L, Suazo M, Hodar C, Cambiazo V, Gonzalez M. Biometals, 2003, 16: 169.
[12] Tisato F, Marzano C, Porchia M, Pellei M, Santini C. Med. Res. Rev., 2010, 30: 708.
[13] Tchounwou P B, Ayensu W K, Ninashvili N, Sutton D. Environ. Toxicol., 2003, 18: 149.
[14] Zahir F, Rizwi S J, Haq S K, Khan R H. Environ. Toxicol. Pharmacol., 2005, 20: 351.
[15] Clarkson T W, Magos L. Crit. Rev. Toxicol., 2006, 36: 609.
[16] Tang Y L, He F, Yu M H, Feng F D, An L L, Sun H, Wang S, Li Y L, Zhu D B. Macromol. Rapid Commun., 2006, 27: 389.
[17] Yuan M J, Li Y L, Li J B, Li C H, Liu X F, Lv J, Xu J L, Liu H B, Wang S, Zhu D. Org. Lett., 2007, 9: 2313.
[18] Zhang X, Xiao Y, Qian X. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2008, 47: 8025.
[19] Zhao Y, Zhang X B, Han Z X, Qiao L, Li C Y, Jian L X, Shen G L, Yu R Q. Anal. Chem., 2009, 81: 7022.
[20] Huang W, Song C X, He C, Lv G J, Hu X Y, Zhu X, Duan C Y. Inorg. Chem., 2009, 48: 5061.
[21] Li H L, Fan J L, Du J J, Guo K X, Sun S G, Liu X J, Peng X J. Chem. Commun., 2010, 46: 1079.
[22] Chen X Q, Nam S W, Kim G H, Song N, Jeong Y, Shin I, Kim S K, Kim J, Park S, Yoon J. Chem. Commun., 2010, 46: 8953.
[23] Lin Y W, Huang C C, Chang H T. Analyst, 2011, 136: 863.
[24] Dong Y Q, Wang R X, Li G L, Chen C Q, Chi Y W, Chen G N. Anal. Chem., 2012, 84: 6220.
[25] Fan J L, Peng X J, Wang S, Liu X J, Li H L, Sun S G. J. Fluoresc., 2012, 22: 945.
[26] Gong Y J, Zhang X B, Zhang C C, Luo A L, Fu T, Tan W H, Shen G L, Yu R Q. Anal. Chem., 2012, 84: 10777.
[27] Tian M Z, Hu M M, Fan J L, Peng X J, Wang J Y, Sun S G, Zhang R. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2013, 23: 2916.
[28] Zhang Y, Jiang H, Wang X. Anal. Chim. Acta, 2015, 870: 1.
[29] Feng L H, Deng Y, Wang X J, Liu M G. Sens. Actuators B-Chem., 2017, 245: 441.
[30] Neupane L N, Hwang G W, Lee K H. Biosens. Bioelectron., 2017, 92: 179.
[31] Makam P, Shilpa R, Kandjani A E, Periasamy S R, Sabri Y M, Madhu C, Bhargava S K, Govindaraju T. Biosens. Bioelectron., 2018, 100: 556.
[32] Rasheed T, Bilal M, Nabeel F, Iqbal H M N, Li C, Zhou Y. Sci. Total Environ., 2018, 615: 476.
[33] Chen X, Pradhan T, Wang F, Kim J S, Yoon J. Chem. Rev., 2012, 112: 1910.
[34] 袁跃华(Yuan Y H), 田茂忠(Tian M Z), 冯锋(Feng F), 孟双明(Meng S M), 白云峰(Bai Y F). 化学进展(Progress in Chemistry), 2010, 22: 1929.
[35] He G, Zhang X, He C, Zhao X, Duan C. Tetrahedron, 2010, 66: 9762.
[36] Tang L, Li F, Liu M, Nandhakumar R. Spectrochim. Acta A, 2011, 78: 1168.
[37] Ye H, Ge F, Chen X C, Li Y, Zhang H, Zhao B X, Miao J Y. Sens. Actuators B-Chem., 2013, 182: 273.
[38] Wang M, Yan F Y, Zou Y, Chen L, Yang N, Zhou X G. Sens. Actuators B-Chem., 2014, 192: 512.
[39] Yang Y, Gao C Y, Li B, Xu L, Duan L M. Sens. Actuators B-Chem., 2014, 199: 121.
[40] Li M, Sun Y, Dong L, Feng Q C, Xu H, Zang S Q, Mak T C W. Sens. Actuators B-Chem., 2016, 226: 332.
[41] Ozdemir M. J. Photoch. Photobio. A, 2016, 318: 7.
[42] Yuan S Z, Su W, Wang E J. Acta Chim. Slov., 2017, 64: 638.
[43] Wang L N, Yan J X, Qin W W, Liu W S, Wang R. Dyes Pigments, 2012, 92: 1083.
[44] Xu Z Q, Mao X J, Wang Y, Wu W N, Mao P D, Zhao X L, Fan Y C, Li H J. RSC Adv., 2017, 7: 42312.
[45] Zhang J F, Zhou Y, Yoon J, Kim J S. Chem. Soc. Rev., 2011, 40: 3416.
[46] Martinez R, Espinosa A, Tarraga A, Molina P. Org. Lett., 2005, 7: 5869.
[47] Kim S H, Kim J S, Park S M, Chang S K. Org. Lett., 2006, 8: 371.
[48] Kumari N, Jha S, Misra S K, Bhattacharya S. ChemPlusChem, 2014, 79: 1059.
[49] Puangsamlee T, Tachapermpon Y, Kammalun P, Sukrat K, Wainiphithapong C, Sirirak J, Wanichacheva N. J. Lumin., 2018, 196: 227.
[50] Boens N, Leen V, Dehaen W. Chem. Soc. Rev., 2012, 41: 1130.
[51] Shi W J, Liu J Y, Ng D K P. Chem. -Asian J., 2012, 7: 196.
[52] He X, Zhang J, Liu X, Dong L, Li D, Qiu H, Yin S. Sens. Actuators B-Chem., 2014, 192: 29
[53] He T, Lin C L, Gu Z Y, Xu L N, Yang A L, Liu Y Y, Fang H J, Qiu H Y, Zhang J, Yin S C. Spectrochim. Acta A, 2016, 167: 66.
[54] 陈国锋(Chen G F), 李弘扬(Li H Y), 兰瑞家(Lan R J), 李记太(Li J T). 化学通报(Chemistry), 2013, 76: 1002.
[55] Yang Y L, Wang Y W, Peng Y. Sci. China Chem., 2014, 57: 289.
[56] Gao Y L, Zhang C, Peng S W, Chen H Y. Sens. Actuators B-Chem., 2017, 238: 455.
[57] Ruan Q, Mu L, Zeng X, Zhao J L, Zeng L, Chen Z M, Yang C, Wei G, Redshaw C. Dalton Trans., 2018, 47: 3674.
[58] Tian M Z, Liu L B, Li Y J, Hu R F, Liu T F, Liu H B, Wang S, Li Y L. Chem. Commun., 2014, 50: 2055.
[59] Yuan Y H, Tian M Z, Wang J L, Xie H, Qin J, Feng F. RSC Advances, 2015, 5: 69453.
[60] Kaur M, Choi D H. Sens. Actuators B-Chem., 2014, 190: 542.
[61] Kaur M, Ahn Y H, Choi K, Cho M J, Choi D H. Org. Biomol. Chem., 2015, 13: 7149.
[62] Kaur M, Cho M J, Choi D H. Dyes Pigments, 2016, 125: 1.
[63] Zhang C H, Gao B Z, Zhang Q Y, Zhang G M, Shuang S M, Dong C A. Talanta, 2016, 154: 278.
[64] Zhang S, Niu Q, Lan L, Li T. Sens. Actuators B-Chem., 2017, 240: 793.
[65] Wang Y, Mao P D, Wu W N, Mao X J, Fan Y C, Zhao X L, Xu Z Q, Xu Z H. Sens. Actuators B-Chem., 2018, 255: 3085.
[66] Weng J N, Mei Q B, Zhang B, Jiang Y Z, Tong B H, Fan Q L, Ling Q D, Huang W. Analyst, 2013, 138: 6607.
[67] Huang C B, Li H R, Luo Y Y, Xu L. Dalton Trans., 2014, 43: 8102.
[68] Razi S S, Ali R, Gupta R C, Dwivedi S K, Sharma G, Koch B, Misra A. J. Photoch. Photobio. A, 2016, 324: 106.
[69] Gu B, Huang L Y, Su W, Duan X L, Li H T, Yao S Z. Anal. Chim. Acta, 2017, 954: 97.
[70] Panja S, Chattopadhyay A P, Ghosh K. Supramol. Chem., 2017, 29: 528.
[71] Wani M A, Thakur N, Pandey M D, Pandey R. New J. Chem., 2017, 41: 10000.
[72] Zong L Y, Wang C, Song Y C, Xie Y J, Zhang P, Peng Q, Li Q Q, Li Z. Sens. Actuators B-Chem., 2017, 252: 1105.
[73] Pannipara M, Al-Sehemi A G, Irfan A, Assiri M, Kalam A, Al-Ammari Y S. Spectrochim. Acta A, 2018, 201: 54.
[74] Sie Y W, Li C L, Wan C F, Yan H B, Wu A T. J. Photoch. Photobio. A, 2018, 353: 19.
[75] 袁石状(Yuan S Z), 张征宇(Zhang Z Y), 王恩举(Wang E J). 化学研究与应用(Chemical Research and Application), 2018, 30: 339.
[76] Wang X Y, Zhao J J, Guo C X, Pei M S, Zhang G Y. Sens. Actuators B-Chem., 2014, 193: 157.
[77] Gui R, Jin H, Wang Y, Sun J. Sens. Actuators B-Chem., 2017, 245: 386.
[78] Chen S, Kuang Y F, Zhang P P, Huang Y Z, Wen A L, Zeng X Y, Feng R H, Nie H D, Jiang X C, Long Y F. Sens. Actuators B-Chem., 2017, 253: 283.
[79] Malek A, Thomas T, Prasad E. ACS Sustain. Chem. Eng., 2016, 4: 3497.